Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің бұйрығы  №398

2014 жылғы 30 желтоқсан,  Астана қаласы Қазақстан Республикасы әдiлет органдарының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi жүргiзуi жөнiндегi нұсқаулықты бекiту туралы «Әдiлет органдары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабы 2-тармағының 3) тармақшасын басшылыққа ала отырып, бұйырамын: 1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасы әдiлет органдарының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi жүргiзуi жөнiндегi нұсқаулық бекiтiлсiн. 2. Заңнамамен белгіленген тәртіпте: 1) осы бұйрықтың мемлекеттік тіркелуін; 2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күннің ішінде бұқаралық ақпарат құралдарында ресми жариялауға жолдауды қамтамасыз етсін. 3. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа енгізіледі. Министр Б.ИМАШЕВ. Қазақстан Республикасы Әділет министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 398 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы әдiлет органдарының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстерді жүргiзуi жөнiндегi нұсқаулық 1. Жалпы ережелер 1. Әдiлет органдарының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер жөнiндегi мiндетi әкiмшiлiк құқық бұзушылықтың алдын алу және жолын кесу, оларды жасауға ықпал ететiн себептер мен шарттарды айқындау болып табылады. 2. Осы Қазақстан Республикасы әдiлет органдарының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстерді жүргiзуi жөнiндегi нұсқаулығы (бұдан әрi - Нұсқаулық) әдiлет органдарының қолданыстағы заңнамада бекітілген әкiмшiлiк құқық бұзушылық айқындау, әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi жүргiзу, процестік шешiмдерге дау айту және процестік әрекеттерге шағым жасау, орындау, сондай-ақ тиісті iс жүргiзудi ұйымдастыру бойынша нақтылайды. 3. Нұсқаулық «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 5 шілдедегі кодексiне (бұдан әрi - Кодекс) сәйкес әзiрлендi. Осы Нұсқаулықпен реттелмеген бөлігінде Кодекстің нормаларын басшылыққа алу қажет. 4. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттамаларды: соттар қарайтын әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер бойынша (Кодекстің 158, 214, 462, 467, 668-баптары); әдiлет органдарының қарауына енгізілген әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша (Кодекстің 230-бап (екінші бөлігі) (осы бұзушылықтарды жекеше нотариустар жасаған кезде), 457, 459, 460, 466, 468, 491, 670, 671, 672-баптар) әділет органдарының соған уәкілетті лауазымды тұлғалары жасайды. 5. Әкiмшiлiк жауапкершiлiкке: 1) әкімшілік құқық бұзушылық аяқталған немесе оның жолын кескен кезде он алты жасқа толған, ақыл-есi дұрыс жеке тұлға; 2) заңды тұлға тартылады. Кодекстің ерекше бөлiгiнің баптарында көзделген құқық бұзушылықтар үшiн, егер осы құқық бұзушылықтар өзiнiң сипаты бойынша заңнамаға сәйкес қылмыстық жауапкершiлiкке әкеп соқпаса, әкiмшiлiк жауапкершiлiк туындайды. 6. Лауазымды адам өз қызметтiк мiндеттерiн орындамауына немесе тиiсiнше орындамауына байланысты әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасалған жағдайда әкiмшiлiк жауаптылыққа тартылады. Мұндай мән-жай болмаған кезде әкiмшiлiк құқық бұзушылықтың жасалуына кiнәлi лауазымды адам жалпы негiздерде жауаптылыққа жатады. Осы Нұсқаулықта әкімшілік құқық бұзушылық жасалған кезде тұрақты, уақытша немесе арнаулы өкiлеттiк бойынша билiк өкiлiнiң функцияларын жүзеге асыратын немесе жүзеге асырған не әкімшілік құқық бұзушылық жасалған кезде мемлекеттiк мекемелерде, квазимемлекеттік сектордың субъектілерінде, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында ұйымдастырушылық-өкімдік немесе әкiмшiлiк-шаруашылық функцияларды орындайтын немесе орындаған адамдар – лауазымды адамдар деп танылады. 7. Тұлға әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасалған күннен бастап екi ай өткеннен кейiн әкiмшiлiк жауапкершiлiкке тартылуға жатпайды. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық үшiн әкiмшiлiк жаза қолдану мерзiмiнiң өтуі сараптама тағайындалған, сондай-ақ iстi сот инстанцияларына немесе әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарауға уәкiлеттiк берілген мемлекеттiк органның лауазымды адамына жiберген кезден бастап тоқтатыла тұрады. Бұл мерзiмдердi есептеу сараптама қорытындыларын алған кезден қайтадан басталады. Құқық бұзушының әрекеттерiнде әкiмшiлiк құқық бұзушылық белгiлерi болған кезде қылмыстық iс тоқтатылған жағдайда, тұлға оны тоқтату туралы шешiм келіп түскен күннен бастап үш айдан кешiктiрiлмей әкiмшiлiк жауаптылыққа тартылуы мүмкiн. 8. Созылып кеткен әкiмшiлiк құқық бұзушылық кезiнде әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған кезде тұлға әкiмшiлiк құқық бұзушылық анықталған күннен бастап екi ай өткеннен кейін әкiмшiлiк жауаптылыққа тартылуға жатпайды. Кодекстің Ерекше бөлiгiнiң бабында көзделген белгiлi бiр іс-әрекеттiң бiрыңғай құрамының үздiксiз жүзеге асырылуымен сипатталатын және оны анықтаған кезде аяқталмаған құқық бұзушылық созылып кеткен құқық бұзушылық деп танылады. 2. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс қозғау 9. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс қозғауға: уәкiлеттi лауазымды адамның Кодекстің 802-бабының үшінші бөлігінің ережелерiн ескере отырып, әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасау фактiсiн тiкелей анықтауы; құқық қорғау органдарынан, сондай-ақ басқа да мемлекеттiк органдардан, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарынан түскен материалдар; жеке және заңды тұлғалардың хабарламалары немесе мәлiмдемелерi, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарламалар себеп болып табылады. Кодекстің 741-бабында көзделген істер бойынша іс қозғалмаған мән-жайлар болмаған кезде әкiмшiлiк құқық бұзушылық белгiлерiн көрсететiн жеткiлiктi деректердiң болуы әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс қозғау үшiн негiздеме болады. 10. Әкімшілік іс жүргізуді әділет органының лауазымды тұлғасы жүргізген кезде әкімшілік іс жүргізу жөніндегі құжаттамада Кодекстің нормасына сілтеме жасалады. 11. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасалғаны туралы хаттама жасалған немесе әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс қозғау туралы прокурор қаулы шығарған кезден бастап әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс қозғалған болып саналады. 12. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттамада: оның жасалған күнi мен орны; хаттаманы жасаған адамның лауазымы, аты-жөнi; iс қозғалған тұлға туралы мәлiметтер (жеке тұлғалар үшiн - тегi, аты, әкесiнiң аты (ол болған кезде), туған күнi, айы, жылы, тұрғылықты жерi, жеке басын куәландыратын құжаттың атауы мен деректемелерi, сәйкестендіру нөмірі, жұмыс орны, абоненттік телефон нөмірі, факсі, ұялы байланыс және (немесе) электрондық мекенжайы (егер ол бар болса); заңды тұлғалар үшiн - атауы, тұрған жерi, заңды тұлға ретiнде мемлекеттiк тiркелу (қайта тіркеу) нөмiрi және тiркелген күнi, сәйкестендіру нөмірі және банктiк реквизиттерi, абонементтік нөмірі, факсі, ұялы байланысы және (немесе) электрондық мекенжайы (бар болған кезде); әкiмшiлiк құқық бұзушылықтың жасалған орны, уақыты мен мәнi; Кодекстiң 2-бөлімі ерекше бөлiмiнiң аталған құқық бұзушылық үшiн әкiмшiлiк жауаптылық көзделетiн бабы; егер олар бар болса, куәлардың және жәбiрленушiлердiң аты-жөнi (бар болса), мекенжайы; өзiне қатысты iс қозғалған жеке адамның не заңды тұлғаның заңды өкiлiнiң түсiнiктемесi; егер ол әкімшілік құқық бұзушылықты анықтау және белгілеу үшін пайдаланылған болса, метрологиялық тексерудің атауы, күні, техникалық құралдың көрсеткіші; iстi шешу үшiн қажеттi өзге де мәлiметтер көрсетiледi, сондай-ақ әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасау фактiсiн растайтын құжаттар қоса берiледi. 13. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасалған кезде іс жүргізу тілі белгіленеді. Іс қозғалған жеке адамға, сондай-ақ iс жүргiзудiң басқа да қатысушыларына олардың Кодексте көзделген құқықтары мен мiндеттерi түсiндiрiлiп, бұл туралы хаттамада белгi жасалады. 14. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттамаға оны жасаған адам және Кодекстің 803-бапта көзделген жағдайларды қоспағанда, жүргізілген әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іске қатысты адам (оның өкілі) қол қояды. Жәбiрленушiлер мен куәлар болған кезде, сондай-ақ куәгерлер қатысқан жағдайда хаттамаға сол адамдар да қол қояды. 15. Соттар қарайтын әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер бойынша, тиiстi түрде хабарланған әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған адам жоқ болған немесе келмеген жағдайда әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттамаға, әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған адамның жоқтығы немесе келмеуi туралы белгi қоя отырып, оны толтырған адам қол қояды. 16. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс қозғалған адам әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс жөнiнде хаттамаға қол қойып қабылдаудан бас тартқан жағдайда, хаттамаға оны толтырған адам тиiстi жазба жазады. 17. Оған қатысты iс қозғалған жеке адамға немесе заңды тұлғаның заңды өкiлiне әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттамамен танысуға мүмкiндiк берiлуге тиiс. Аталған адамдар хаттаманың мазмұны бойынша түсiнiктеме беруге және ескерту жасауға, сондай-ақ оған қол қоюдан өзiнiң бас тарту себебiн баяндай алады, олар осы хаттамаға коса тiркеледi. Бұл адамдар әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттамаға қол қоюдан бас тартқан жағдайда хаттамаға тиiстi жазба жасалады. Оған қатысты iс қозғалған жеке адамның хаттамаға қол фактісі ол адамның хаттамамен танысқанын куәландырады және оның әкімшілік құқық бұзушылықты жасау кінәсін тану деп табылмайды. 18. Осы Нұсқаулықта көзделген жағдайларды қоспағанда, оған қатысты iс қозғалған жеке адамға немесе заңды тұлғаның өкіліне, сондай-ақ жәбiрленушiге әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманың көшірмесі қол қойылып дереу тапсырылады. 19. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттама Кодекстің 803-бабының бесінші және алтыншы бөліктерінде көзделген негiздер бойынша өзiне қатысты iс қозғалған адам болмаған кезде жасалған жағдайда, ол өзiне қатысты iс қозғалған адамға хабарлана отырып, тапсырыс хатпен почта арқылы жiберiледi. Хаттаманы өзiне қатысты iс қозғалған адам алған сәттен бастап бір тәулік ішінде қайтармау фактісі оған қол қоюдан бас тартты деп танылады, ол туралы хаттаманың көшірмесіне тиісті жазба енгізіледі. 20. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттама әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасалу фактiсi анықталғаннан кейiн дереу жасалады. «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген тәртіппен жүргізілген тексеру барысында әкімшілік құқық бұзушылық анықталған кезде тиісті тексеру аяқталғаннан кейін дереу әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасалынады. 21. Әкiмшiлiк құқық бұзушылықтың мән-жайларын, өзiне қатысты iс қозғалған жеке адамның өз басын немесе заңды тұлға туралы мәлiметтердi және заңды тұлғаның заңды өкiлiнiң жеке басын қосымша анықтау талап етiлген жағдайларда әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттама аталған мән-жайлар анықталған күннен бастап үш тәулiк iшiнде жасалады. 22. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттама (прокурордың қаулысы) қарау үшiн әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстi қарауға уәкiлдiк берiлген судьяға, органға (лауазымды адамға) жасалған кезден бастап үш тәулiк iшiнде жiберiледi. 3. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс жүргiзудi қамтамасыз ету шараларын қабылдау 23. Құқық бұзушылық жасалған жерде не Кодекстiң 785-бабында көзделген әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс жүргiзудi қамтамасыз ету шараларын қолдану кезiнде табылған құқық бұзушылық құралы не нысанасы болып табылатын құжаттар мен заттарды алып қоюды iс жүргiзудi қамтамасыз етудiң тиiстi шараларын қолдануға уәкiлеттi лауазымды адамдар екi куәгердiң қатысуымен жүзеге асырады. Ерекше жағдайларда (жету қиындық тудыратын жерлерде, тиiстi қатынас құралдары болмаған кезде немесе басқа да объективтi себептерге байланысты жеке тұлғаларды куәгерлер ретiнде тартуға мүмкiндiк болмағанда) құқық бұзушылық жасалған орында табылған құқық бұзушылық құралдары болатын не Кодекстiң 785-бабында көзделген әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша iс жүргiзудi қамтамасыз ету шараларын қолдану кезiнде құжаттар мен заттарды алып қою куәгерлердiң қатысуынсыз, бiрақ бұл ретте оның барысы мен нәтижелерiн айғақтап көрсететiн техникалық құралдар қолданыла отырып жүргiзiлуi мүмкiн. 24. Заттар мен құжаттарды алып қою туралы хаттама жасалып, оның көшiрмесi өзiне қатысты iс жүргiзiлiп жатқан адамға немесе оның заңды өкiлiне тапсырылады, не әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттамаға тиiстi жазба жасалады. 25. Құжаттар мен заттарды алып қою туралы хаттамада (әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттамада) алып қойылған құжаттардың түрi мен реквизиттерi, алып қойылған заттардың түрi, саны, өзге де тақылеттестік белгiлерi туралы мәлiметтер көрсетiледi. 26. Хаттамаға оны жасаған лауазымды адам, тиісті құжаттар мен заттар алып қойылған адам, куәлар қол қояды. Өзінен тиісті құжаттар мен заттар алып қойылған адам хаттамаға қол қоюдан бас тартқан жағдайда, хаттамаға тиісті жазба жасалады. 27. Алып қойылған заттар мен құжаттар тиісті уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс қаралғанға дейiн алып қоюды жүргiзген лауазымды адам белгiлейтiн орындарда сақталады. 28. Iс қаралғаннан кейiн шығарылған қаулыға сәйкес алып қойылған құжаттар мен заттар олардың иесiне қайтарылады немесе тәркiленедi, немесе сатылады, немесе сақталады, немесе белгiленген тәртiппен жойылады. 29. Заңды тұлғаға тиесiлi, әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасау құралдары не нысанасы болған тауарларға, көлiк құралдарына және өзге де мүлiкке тыйым салу өзiне қатысты әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іс бойынша, iс жүргiзудi қамтамасыз етудiң осы шарасы қолданылған заңды тұлғаның өкiлiне оларға билiк етуге (ал қажет болған жағдайларда пайдалануға да) тыйым салу туралы хабарлана отырып, көрсетілген тауарлардың, көлiк құралдарының және өзге де мүлiктiң тiзiмдемесiн білдіреді және егер осы тауарларды, көлiк құралдарын және өзге де мүлiктi алып қою мүмкiн болмайтын және (немесе) олардың сақталуын алып қоюсыз қамтамасыз ету мүмкiн болатын жағдайда қолданылады. Тыйым салынған тауарлар, көлiк құралдары және өзге де мүлiк тыйым салған лауазымды адам тағайындаған басқа тұлғаларға жауапкершiлiкпен сақтауға берiлуi мүмкiн. 30. Заңды тұлғаға тиесiлi тауарларға, көлiк құралдарына және өзге де мүлiкке тыйым салуды тауар, көлiк құралы және өзге де мүлiк иесi мен екi куәгердiң қатысуымен Кодекстiң 804-бабының бiрiншi бөлiгiнде аталған, осыған уәкiлеттiк берiлген лауазымды адамдар жүзеге асырады. Кейiнге қалдыруға болмайтын жағдайларда, тауарларға, көлiк құралдарына және өзге де мүлiкке тыйым салу олардың иесiнiң қатысуынсыз жүзеге асырылуы мүмкiн. 31. Қажет болған жағдайларда фото- және кинотүсiрілім, бейнежазба қолданылады. 32. Заңды тұлғаға тиесiлi тауарларға, көлiк құралдарына және өзге де мүлiкке тыйым салу туралы хаттама жасалады. Заңды тұлғаға тиесiлi тауарларға, көлiк құралдарына және өзге де мүлiкке тыйым салу туралы хаттамада оның жасалған күнi мен орны, хаттама жасаған адамның лауазымы, тегі мен аты-жөнi, өзiне қатысты әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іс бойынша iс жүргiзудi қамтамасыз етудiң осы шарасы қолданылған заңды тұлға туралы және иелiгiнде тыйым салынған тауарлар, көлiк құралдары және өзге де мүлкi бар тұлға туралы мәлiметтер, олардың тiзiмдемесi және тақылеттестік белгiлерi көрсетiледi, сондай-ақ фото- және кинотүсiрілімдері, бейнежазбалар қолдану туралы жазба жасалады. Фото- және кинотүсiрілімдер, бейнежазбалар қолданылып, тыйым салуды жүзеге асыру кезiнде алынған материалдар хаттамаға қоса беріледi. Қажет болған жағдайларда тыйым салынған тауарлар, көлiк құралдары және өзге де мүлiк оралады және (немесе) оларға мөр басылады. Заңды тұлғаға тиесiлi тауарларға, көлiк құралдарына және өзге де мүлiкке тыйым салу туралы хаттаманың көшiрмесi өзiне қатысты әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іс бойынша iс жүргiзудi қамтамасыз етудiң осы шарасы қолданылған заңды тұлғаның өкiлiне тапсырылады. 33. Заңды тұлғаға тиесiлi, тыйым салынған тауарларды, көлiк құралдарын және өзге де мүлiктi өзiне қатысты әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іс бойынша iс жүргiзудi қамтамасыз етудiң осы шарасы қолданылған заңды тұлғаның не тыйым салынған мүлiктi сақтауды жүзеге асыратын тұлғаның иелiктен шығаруы немесе жасыруы Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады. 4. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іс бойынша қысқартылған іс жүргізу 34. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қысқартылған іс жүргізу, егер құқық бұзушылық фактісін лауазымды адам оның жасалу орнында анықтаса, Кодекстің 44-бабы бірінші бөлігінің бірінші абзацына сәйкес ол үшін айыппұл түрінде әкімшілік жаза көзделген, оны жасаған, өз кінәсін мойындаған жеке тұлға анықталған және салынған айыппұл мөлшерімен келіскен жағдайларда жүзеге асырылады. 35. Әкімшілік құқық бұзушылық табылған және оны жасаған тұлға белгіленген кезде, лауазымды адам әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы оның жасалу орнында жасайды және тұлғаға көрсетілген айыппұл сомасының елу пайыз мөлшеріндегі айыппұлды жеті тәулік ішінде төлеу құқығын түсіндіреді. Лауазымды адам тұлғаға «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қысқартылған іс жүргізу тәртібінде әкімшілік айыппұл төлеу туралы түбіртек нысанын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2014 жылғы 22 тамыздағы № 373 бұйрығына сәйкес (Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2014 жылы 24 қыркүйекте № 9748 тіркелді) белгіленген үлгідегі түбіртекпен бірге әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманың көшірмесін тапсырады. 36. Көрсетілген айыппұл сомасының елу пайыз мөлшеріндегі айыппұл жеті тәулік ішінде төленген жағдайда, іс мәні бойынша қаралды деп есептеледі. 37. Кодекстің 811-бабының бірінші бөлігінде көзделген құқық пайдаланылмаған немесе тиісінше пайдаланылмаған жағдайда әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу жалпы тәртіппен жүзеге асырылады. 5. Әділет органдарының уәкілетті лауазымды адамдарының әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауы 38. Зияткерлік меншік құқықтары, нормативтік құқықтық актілерді, жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу, атқарушылық құжаттардың орындалуын қамтамасыз ету саласындағы уәкілетті органның басшысы және оның орынбасарлары Кодекстің 230 (екінші бөлігі ) (егер осы бұзушылықты нотариус жасаса), 457, 459, 460, 466, 468, 491, 670, 671, 672 баптарында көзделген iстердi қарайды және әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар үшін әкiмшiлiк жазалар қолданады. 39. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс оның жасалған жерi бойынша, ал о Кодексте көзделген жағдайларда әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iсті қарау ведомстволық бағыныстылығына жататын лауазымды адамның (уәкілетті мемлекеттік органның) орналасқан жері бойынша қаралады. 40. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстi қарауға әзiрлеу кезiнде лауазымды адам мынадай: iстiң қаралу уақыты мен орнын тағайындау туралы; iс бойынша адамдарды шақыру, қажеттi қосымша материалдарды талап етіп алдыру туралы, қажет болған жағдайда сараптама тағайындау туралы; iстi қарауды кейiнге қалдыру туралы; егер осы iстi қарау құзыретiне жатпаса не лауазымды адамға қарсылық білдіру туралы ұйғарым шығарылса, әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттаманы және iстiң басқа да материалдарын ведомстволық бағыныстылығы бойынша қарауға беру туралы; Кодекстiң 812-бабына сәйкес iстi мәнi бойынша қарауға беру туралы; Кодекстiң 741 және 742-баптарында көзделген мән-жайлар болған кезде iс жүргiзудi тоқтату туралы шешiм қабылдайды 41. Қарауына әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс берiлген лауазымды адам, егер бұл тұлға: жауаптылыққа тартылып отырған тұлғаның немесе жәбiрленушiнiң, олардың өкiлдерiнiң, қорғаушының туысы болып табылған; iстiң шешiлуiне жеке басы, тiкелей немесе жанама түрде мүдделi болған жағдайларда, аталған iстi қарай алмайды. 42. Өздiгiнен бас тарту немесе, қарсылық білдіру туралы мәлiмдеме жоғары тұрған лауазымды адамға берiледi, ол келіп түскен күннен бастап бiр тәулiк iшiнде қаралады. Өздiгiнен бас тарту не қарсылық білдіру туралы мәлiмдеменi қарап, жоғары тұрған лауазымды адам, мәлiмдеменi қанағаттандыру туралы не оны қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым шығарылады. 43. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстi қарауға әзiрлеу кезiнде орган (лауазымды адам) мынадай: 1) iстiң қаралу уақыты мен орнын тағайындау туралы; 2) iс бойынша адамдарды шақыру, қажеттi қосымша материалдарды талап етіп алдыру туралы, қажет болған жағдайда сараптама тағайындау туралы; 3) iстi қарауды кейiнге қалдыру туралы; 4) егер осы iстi қарау құзыретiне жатпаса не судьяға, лауазымды адамға қарсылық білдіру туралы ұйғарым шығарылса, әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттаманы және iстiң басқа да материалдарын ведомстволық бағыныстылығы бойынша қарауға беру туралы; 5) Кодекстiң 812-бабына сәйкес iстi мәнi бойынша қарауға беру туралы; 6) Кодекстiң 741 және 742-баптарында көзделген мән-жайлар болған кезде iс жүргiзудi тоқтату туралы шешiм қабылдайды. Осы тармақтың 1), 2), 3), 4), 5) тармақшаларында көзделген шешiмдер ұйғарым түрiнде шығарылады. Осы тармақтың 6) тармақшасында көзделген шешiм қаулы түрiнде шығарылады. 44. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген органдар (лауазымды адамдар) іс жүргізуде нақ сол бір адамға қатысты қозғалған екі және одан көп істің барын анықтай отырып, бұл істерді бірге қарау үшін бір іс жүргізуге біріктіруі мүмкін. Кодекстiң 744-бабының төртiншi бөлiгiнде, 746-бабының алтыншы бөлiгiнде және 754-бабының бесiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларда жауаптылыққа тартылып отырған тұлғаның, оның өкiлiнiң, куәнiң дәлелсiз себептермен келмеуіне байланысты әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстi қайта қарауға әзiрлеу кезiнде iстi қарайтын орган (лауазымды адам) аталған адамдарды күштеп әкелу туралы ұйғарым шығаруға құқылы. 45. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер iстi қарауға құқылы орган (лауазымды адам) әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттаманы және iстiң басқа да материалдарын алған күннен бастап он бес тәулік ішінде қарайды. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іс бойынша iс жүргiзуге қатысушылардан өтiнiшхаттар түскен жағдайда не iстiң мән-жайларын қосымша анықтау қажет болған кезде iстi қарап жатқан орган (лауазымды адам) iстiң қаралу мерзiмiн ұзартуы, бiрақ бiр айдан аспайтындай етіп ұзартуы мүмкiн. 46. Орган (лауазымды адам) әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстi қарауға кiрiскенде: iстi кiм қарайтынын, қандай iс қаралғалы жатқанын, кiм және Кодекстiң қандай бабының негiзiнде жауаптылыққа тартылып отырғанын хабарлайды; әкiмшiлiк жауаптылыққа тартылатын жеке тұлғаның немесе заңды тұлға өкiлiнiң, сондай-ақ iстi қарауға қатысатын өзге де тұлғалардың келгенiне көз жеткiзедi; iс бойынша іс жүргiзуге қатысушылардың жеке басын анықтайды және жеке тұлғаның заңды өкілдерінің немесе заңды тұлға өкiлдерiнiң, қорғаушының өкiлеттiктерiн тексереді; іс бойынша iс жүргiзуге қатысушылардың келмеу себептерiн анықтайды және аталған адамдар болмағанда iсті қарау туралы не iсті қарауды кейiнге қалдыру туралы шешiм қабылдайды; қажет болған жағдайларда iсті қарау кезiнде қатысуы мiндеттi болып табылатын адамды күштеп әкелу туралы ұйғарым шығарады, аудармашыны тағайындайды; iсті қарауға қатысатын адамдарға олардың құқықтары мен мiндеттерiн, оның ішінде мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен тегін заң көмегін алу құқығын түсiндiредi; іс жүргізу тілін айқындайды, ана тiлiнде немесе өзіне қатысты іс жүргізіліп жатқан адам бiлетiн басқа да тiлде мәлімдеме жасау, түсiнiктемелер мен айғақтар беру, өтiнiшхаттар мәлімдеу, шағымдар жасау, іс материалдарымен танысу, оны қарау кезiнде сөз сөйлеу, аудармашының көрсететін қызметтерін тегiн пайдалану құқығын түсiндiредi; мәлiмделген бас тартуды және өтiнiшхаттарды шешедi; әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттаманы, ал қажет болған кезде істің өзге де материалдарын жариялайды; өзiне қатысты iс бойынша iс жүргiзiлiп жатқан адамның түсiнiктемелерiн, iс жүргiзуге қатысатын басқа да адамдардың айғақтарын, маманның түсiндiрмесiн және сарапшының қорытындысын тыңдайды, өзге де дәлелдемелерді зерттейді, ал iстi қарауға прокурор қатысқан жағдайда оның қорытындысын тыңдайды; iсті қарауды кейiнге қалдыру туралы ұйғарымды: iс қарайтын лауазымды адамның, егер оған қарсылық білдіру iстi мәнi бойынша қарауға кедергi келтiрсе, өздiгiнен бас тартуы немесе оған қарсылық білдіру туралы мәлiмдеуге; егер қорғаушыға, уәкiлеттi өкiлге, сарапшыға немесе аудармашыға қарсылық білдіру iстi мәнi бойынша қарауға кедергi келтiрсе, көрсетілген қарсылық білдіруге; iстi қарауға қатысатын адамдардың келуі немесе iс бойынша қосымша материалдарды талап етіп алдыру қажеттiгiне байланысты, сондай-ақ Кодекстiң 51-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларда шығарады; Кодекстiң 816-бабында көзделген жағдайларда iстi мәнi бойынша қарауға беру туралы ұйғарым шығарады. 47. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстi қарап, орган (лауазымды адам) мынадай: әкiмшiлiк жаза қолдану туралы; іс бойынша iс жүргiзудi тоқтату туралы; iстi осы әкiмшiлiк құқық бұзушылық үшiн өзгеше түрде немесе мөлшерде жаза қолдануға құқылы судьяның, органның (лауазымды адамның) қарауына беру туралы, сондай-ақ Кодекстiң 812-бабында көзделген басқа жағдайларда iстi қарауға беру туралы қаулылардың бiрiн шығарады. 48. Әділет органдарының әкiмшiлiк құқық бұзушылықтарды қарау кезінде жеке және заңды тұлғаларға қолданылатын әкiмшiлiк жаза түрі: әкiмшiлiк айыппұл; әкiмшiлiк құқық бұзушылықты жасау құралы не нысанасы болған затты, сол сияқты әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасау салдарынан алынған мүлiктi тәркiлеу; рұқсаттан айыру немесе оның қолданылуын тоқтата тұру, сондай-ақ тiзiлiмнен алып тастау; қызметті тоқтата тұру немесе оған тыйым салу. 49. Әкiмшiлiк айыппұл негiзгi әкiмшiлiк жаза ретiнде ғана қолданылады. 50. Әкiмшiлiк айыппұл Кодекстің Ерекше бөлігінің баптарында көзделген жағдайларда және шекте әкiмшiлiк құқық бұзушылық үшiн салынатын, әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттама жасалған кезде қолданыста болған заңға сәйкес белгiленетiн айлық есептiк көрсеткiштiң белгiлi бiр мөлшерiне сәйкес келетiн мөлшерде ақша өндiрiп алу. 51. Бiр адам екi немесе одан да көп әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған кезде әрбiр құқық бұзушылық үшiн жеке-жеке әкiмшiлiк жаза қолданылады. 52. Егер адам бiрнеше әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасап, оларды сол бiр орган (лауазымды адам) қараса, онда бұл адамға сол бiр түрдегi жазалар қолданылған жағдайда, жазаның түпкiлiктi мөлшерiн жазаның осы түрi үшiн Кодексте белгiленген үш еселенген ең жоғары шектен асыруға болмайды. 53. Іс бойынша іс жүргiзудi тоқтату туралы қаулы: Кодекстiң 741-бабында көзделген іс бойынша iс жүргiзудi болғызбайтын мән-жайлар болған; Кодекстiң 742-бабында көзделген әкiмшiлiк жауаптылыққа тартпауға мүмкiндiк беретiн мән-жайлар болған жағдайларда шығарылады. 54. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша қаулыда: қаулы шығарған лауазымды адамның лауазымы, тегі, аты-жөні; iстiң қаралған күнi мен орны; өзiне қатысты iс қаралған тұлға туралы мәлiметтер: жеке тұлғалар үшiн – тегi, аты, әкесiнiң аты (ол болған кезде), туған жылы, айы, күнi, тұрғылықты жерi, жеке басын куәландыратын құжаттың атауы мен деректемелерi, сәйкестендіру нөмiрi, тұрғылықты жерi бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер, жұмыс орны; заңды тұлғалар үшiн – атауы, ұйымдық-құқықтық нысаны, орналасқан жерi, заңды тұлға ретiнде мемлекеттiк тiркеу нөмiрi мен күнi, сәйкестендіру нөмiрi және банк деректемелерi; қаралып жатқан iс бойынша iс жүргiзу тiлi; Кодекстiң әкiмшiлiк құқық бұзушылық үшiн жауаптылық көзделетiн бабы; iстi қарау кезiнде анықталған мән-жайлар; iс бойынша шешiм; қаулыға шағым жасаудың тәртiбi мен мерзімдері; айыппұлды ерікті түрде төлеу немесе әкімшілік жазаның өзге түрін орындау мерзімдері көрсетілуге тиіс. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша қаулы заңды және негізделген болуға тиiс. 55. Қаулы шығарған лауазымды адам әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша қаулыға қол қояды. 56. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша қаулы iс қаралып бiткен соң дереу жарияланады. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша өзіне қатысты қаулы шығарылған жеке тұлғаға немесе заңды тұлғаның өкіліне, сондай-ақ жәбірленушіге, жеке тұлғаның заңды өкіліне, әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс қозғаған уәкілетті органға (лауазымды адамға) қаулының көшірмесі ол жарияланған күннен бастап үш тәулік ішінде тапсырылады және (немесе) жіберіледі. 57. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша қаулыға өзі жөнiнде әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс жүргiзiлiп жатқан адам, жәбiрленушi, жеке адамның немесе заңды тұлғаның заңды өкiлдерi, қорғаушы шағым бере алады, сондай-ақ прокурор наразылық келтiре алады. 6. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жөніндегі заңды күшіне енбеген қаулыларды апелляциялық тәртіпте қайта қарау 58. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша шағым іс бойынша қаулы шығарған органға (лауазымды адамға) жіберіледі, ол шағым, наразылық түскен күннен бастап үш тәулік ішінде оларды істің барлық материалдарымен бірге жоғары тұрған органға (лауазымды адамға) жіберуге міндетті. 59. Шағымды белгіленген мерзімде беру (әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыға шағым, наразылық қаулы көшірмесі тапсырылған күннен бастап он күн ішінде берілуі тиіс) әкімшілік жаза қолдану туралы қаулының орындалуын шағым қаралғанға дейін тоқтата тұрады. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыға шағым, наразылық келіп түскен күннен бастап он күн ішінде қаралуға жатады. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іске қатысушылардан өтініш келіп түскен не істің мән-жайын қосымша анықтау қажет болған жағдайда шағымды, наразылықты қарау мерзімін істі қарайтын жоғары орган (лауазымды тұлға) он күннен аспайтын мерзімге ұзартуы мүмкін. Орган (лауазымды адам) азаматтық, қылмыстық немесе әкімшілік іс жүргізуде қаралатын басқа іс шешілгенге дейін шағымды (наразылықты) қарау мерзімін оны қарау мүмкін болмағанда тоқтата тұруға міндетті. Мерзімді ұзарту туралы дәлелді айқындама шығарылады. 60. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыға шағымды, наразылықты қарауға дайындық кезде жоғары орган (лауазымды адам): іс бойынша іс жүргізудің ерекше мән-жайларын анықтайды; өтініш жасауға рұқсат береді, қосымша материалдарды талап етеді, шағымды, наразылықты қарау үшін қатысуы қажет болып танылған адамдарды шақырады; егер шағымды, наразылықты қарау оның құзыретіне жатпайтын болса, оларды істің барлық материалдарымен бірге ведомстволық бағыныстылығы бойынша жібереді. 61. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыға шағымды, наразылықты қарау кезінде іс және қосымша ұсынылған материалдар бойынша шығарылған қаулының заңдылығы мен негізділігі тексеріледі. Жоғары орган (лауазымды адам) шағымның, наразылықтың дәлелдемесімен байланысты болмайды және істі толық көлемде тексереді, сонымен бірге ол жаңа фактілерді белгілеп, жаңа айғақтарды зерттей алады. 62. Шағымды, наразылықты қарау шақырылған адамдардың келмеуімен, іс бойынша қосымша материалдарды талап етумен, сараптама тағайындаумен байланысты және шағымды, наразылықты толық, жан-жақты және объективті қарау үшін қажет болған басқа жағдайларда кейінге қалдырылуы мүмкін. Егер әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыға шағым бір уақытта сотқа және жоғары органға (лауазымды тұлғаға) келіп түскенде, шағымды сот қарайды. 63. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыға шағымды, наразылықты қарап, жоғары орган (лауазымды адам) келесі шешімдердің бірін қабылдайды: қаулыны өзгеріссіз, ал шағымды, наразылықты қанағаттанарлықсыз қалдыру туралы; қаулыны өзгеріссіз қалдыру туралы; қаулыны жою және Кодекстің 741 және 742-баптарында көзделген мән-жайлар, сондай-ақ қаулыны шығаруға негіз болған мән-жайлар дәлелденбеген кезде істі тоқтату туралы; қаулыны жою және іс бойынша жаңа қаулыны шығару туралы; қаулыны жою және істі бағыныстылығы бойынша қарауға жіберу туралы, егер шағымды, наразылықты қарау кезінде қаулыны құқылы емес орган (лауазымды адам) шығарғаны белгіленген болса. 64. Шағымды, наразылықты қарау нәтижесі жөнінде шешім іс бойынша қаулыға шағым, наразылық бойынша қаулы түрінде шығарылады. Қаулыда Кодекстің 822-бабының бірінші бөлігінде (қаулының мазмұнды бөлігі) көрсетілген мәліметтер қамтылуы тиіс. 65. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыны жоюға не өзгертуге және қаулы шығаруға негіз болып табылады: органның (лауазымды адамның) әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулыда айтылған істің нақты мән-жайлары туралы қорытындысына шағымды, наразылықты қарау кезінде зерттелген айғақтардың сәйкес келмеуі; әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңды дұрыс қолданбау; Кодекстің іс жүргізушілік нормаларының елеулі бұзылуы; қаулымен қолданылған әкімшілік жазаның жасалған құқық бұзушылықтың сипатына, айыптының тұлғасына сәйкес келмеуі. 66. Жоғары орган (лауазымды адам) шағымды, наразылықты қарау кезінде зерттелген айғақтарды бағалай отырып, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулыда белгіленбеген немесе қаулыны шығарған орган (лауазымды адам) назарға алмаған фактілерді дәлелденген деп тани алады. 67. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыға шағым, наразылық бойынша қаулы оны шығарғаннан кейін дереу жарияланады. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыға шағым, наразылық бойынша қаулы көшірмесі оны шығарғаннан кейін үш күндік мерзімде іс бойынша қаулы шығарылған лауазымды адамға, наразылық білдірген прокурорға тапсырылады немесе жіберіледі. Әкімшілік қамаққа алу туралы іс жөніндегі қаулыға шағым, наразылық бойынша қаулы қаулыны орындайтын органның (лауазымды адамның), сондай-ақ қаулыны шығаратын күні – оған қатысты қаулы шығарылған адамның назарына жеткізіледі. 7. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жөніндегі заңды күшіне енген қаулыларды және шағымдарды, наразылықтарды қарау нәтижесі бойынша оларға жаңадан ашылған мән-жайлар жөніндегі қаулыларды қайта қарау 68. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жөніндегі қаулылар және шағымдарды, наразылықтарды қарау нәтижесі бойынша қаулылар жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта қаралуы мүмкін. 69. Жаңадан ашылған мән-жайлар жөніндегі қаулыларды қайта қарау үшін: іс үшін құқық бұзушыға белгісіз болған және белгілі болуы мүмкін болмаған елеулі мән-жайлар; заңды күшіне енген сот үкімімен белгіленген куәгердің көрінеу жалған айғақтары, сарапшының көрінеу жалған қорытындысы, көрінеу жалған аударма, әкімшілік құқық бұзушылық туралы жалған хаттама, заңсыз не негізсіз қаулы шығаруға әкеп соғатын жалған құжаттар не заттай айғақтар; заңды күшіне енген сот үкімімен белгіленген әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жөніндегі іс жүргізуге қатысушылардың, іске қатысушы басқа адамдардың не олардың өкілдерінің немесе осы істі қарау кезінде жасалған уәкілетті органдардың (лауазымды адамдардың) қылмыстық іс-әрекеттері; соттың шешімін, үкімін, ұйғарымын немесе қаулысын не өзге мемлекеттік органның (лауазымды адамның) осы қаулыны шығаруға негіз болған құқықтық актісін жою; Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің әкімшілік құқық бұзушылық туралы осы істе қолданылған заңды немесе өзге нормативтік құқықтық актіні конституциялық емес деп тануы негіз болып табылады. 70. Заңды күшіне енген қаулыны жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша осы шешімді шығарған сот, уәкілетті орган (лауазымды адам) қайта қарайды. Сот органның (лауазымды адамның) қаулысын қайта қараған және оны өзгеріссіз қалдырған жағдайда жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта қарауды осы шешімді шығарған сот жүзеге асырады. 71. Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қаулыны қайта қарау туралы өтінішті оның нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптарды сақтаумен іс жүргізуге тиісті орган (лауазымды адам) қабылдайды. Өтінішті іс жүргізуге қабылдау туралы мәселе ол келіп түскен күннен бастап үш күн ішінде шешіледі. Өтінішті іс жүргізуге қабылдау туралы өтініштерді қарау бойынша отырыстың күні мен өткізілетін орны көрсетілген ұйғарым шығарылады. 72. Уәкілетті органның лауазымды адамы өтініш берушінің жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қаулыны қайта қарау туралы берген өтінішін қайтарады, егер оны іс жүргізуге қабылдау туралы мәселені шешу кезінде: өтініш Кодекстің 855-бабында белгіленген ережелерді бұзумен берілгендігі; өтініш белгіленген мерзім өтіп кеткеннен кейін берілгендігі және оны қайтадан қалпына келтіру туралы өтініштің болмағандағы немесе өтініш берудің өтіп кеткен мерзімін қалпына келтіруден бас тартылғандығы; өтініштің нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптардың сақталмағандығы белгіленген болса. Өтінішті қайтару туралы ұйғарым шығарылады. Ұйғарымның көшірмесі өтініш берушіге өтінішпен және онымен қоса берілетін құжаттармен бірге ұйғарым шығарылған күннен кейін келесі күннен кешіктірмей жіберіледі. Өтінішті қайтару туралы ұйғарымға шағымдануға, наразылық білдіруге болады. 73. Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қаулыны қайта қарау туралы тінішті орган (лауазымды адам) отырыста қарайды. Өтініш берушіге және іске қатысушыларға отырыстың уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда олардың келмеуі өтінішті қарауға кедергі болып табылмайды. 74. Орган (лауазымда адам) жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қаулыны қайта қарау туралы ө